W roku 2008 laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii zostali wirusolodzy: Francuzi prof. Françoise Barré-Sinoussi i prof. Luc Montagnier za odkrycie ludzkiego wirusa upośledzenia odporności – HIV oraz Niemiec prof. Harald zur Hausen za odkrycie wirusa brodawczaka ludzkiego – HPV (Human Papilloma Virus).
W uzasadnieniu przyznania nagrody prof. zur Hausenowi, Komitet Nagrody Nobla podkreślił nie tylko odkrycie wirusa, ale także opisanie roli, jaką HPV pełni w rozwoju raka szyjki macicy, jak również uwydatnił współudział profesora w opracowaniu szczepionki przeciw najbardziej onkogennym typom wirusa.
Prof. Harald zur Hausen urodził się 11 marca 1936 roku w Gelsenkirchen. Studia medyczne odbył na uniwersytetach w Bonn, Hamburgu i Düsseldorfie. Z wykształcenia jest lekarzem wirusologiem. Badaniami nad rolą wirusów w patologii schorzeń u ludzi zainteresował się już podczas studiów, w latach 50. ubiegłego wieku. W roku 1960 uzyskał tytuł doktora nauk medycznych na Uniwersytecie w Düsseldorfie i podjął pracę w tamtejszym Instytucie Mikrobiologii, w którym przez trzy lata prowadził badania nad patogenezą zakażeń wirusem ospy. Następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie w laboratorium prof. Wernera Henle’a i jego żony – prof. Gertrudy Henle zajmował się badaniami na patogenezą zakażeń wirusem Epsteina-Barr. Po trzech latach powrócił do Niemiec i objął kierownictwo laboratorium w Instytucie Wirusologii w Würzburgu. Tam też habilitował się w roku 1969. Kolejnym ośrodkiem naukowym był Uniwersytet Erlangen-Nuremberg w Bawarii, na którym w roku 1972 prof. zur Hausen objął Katedrę Wirusologii Klinicznej. Tytuł profesora otrzymał w wieku 36 lat.
Badania nad ludzkim wirusem brodawczaka Profesor rozpoczął w latach 70. XX wieku. Początkowo dotyczyły one udziału tegoż wirusa w powstawaniu brodawek skóry, a następnie narządów płciowych. W 1977 roku prof. zur Hausen został kierownikiem Katedry Wirusologii i Higieny na Uniwersytecie we Freiburgu, a w latach 1983-2003 pełnił funkcję dyrektora naukowego w Niemieckim Centrum Badań nad Rakiem w Heidelbergu (Krebsforschungzentrum Heidelberg-DKFZ). Obecnie, jakkolwiek jest już na emeryturze, wspólnie z żoną prowadzi badania na rolą infekcji wirusowej w powstawaniu białaczek u dzieci. Od roku 1991 prof. zur Hausen jest członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk.
Przyznanie prof. Haraldowi zur Hausenowi Nagrody Nobla stanowi nie tylko zwieńczenie Jego wieloletnich badań nad ludzkim wirusem brodawczaka i rolą wirusa w powstawaniu raka szyjki macicy, ale również wykazanie, że określone typy tego wirusa mogą być czynnikiem w etiologii raka jamy ustnej, pochwy, odbytu, czy prącia. Odkrycia prof. zur Hausena poza istotnym aspektem naukowym przyczyniły się także do opracowania nowych testów polepszających wczesną diagnostykę raka szyjki macicy, jak również wytyczyły nowe drogi w ich profilaktyce.
Prof. dr hab. Anna Goździcka-Józefiak
Kierownik Zakładu Wirusologii Molekularnej
Instytut Biologii Eksperymentalnej
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu