Szczegóły

Opublikowano: 08 luty 2011

Pani prof. dr hab. n. med. Irena Hausmanowa-Petrusewicz z Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. Mirosława Mossakowskiego PAN uzyskała nominację do nagrody Prezesa Rady Ministrów za ogromny dorobek o wybitnej wartości naukowej i aplikacyjnej. Laureatka charakteryzuje się niezwykłą dociekliwością naukową, kreatywnością, umiejętnością wykorzystywania najnowocześniejszych metod badawczych oraz znajomością i innowacyjnością warsztatu badawczego. Stworzyła zespół wybitnych naukowców oraz ośrodek naukowy o zasłużonym międzynarodowym prestiżu. Pani prof. dr hab. n. med. Irena Hausmanowa-Petrusewicz uzyskała liczne wysokie krajowe i zagraniczne odznaczenia za działalność naukową, doktorat honoris causa Uniwersytetu im. Pasteura w Strasburgu, jest honorowym członkiem 14 towarzystw naukowych, m.in. Amerykańskiego Towarzystwa Neurologicznego, Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Elektrodiagnostycznej, Europejskiej Federacji Towarzystw Neurologicznych i Światowej Federacji Neurologicznej.

Szczegóły

Opublikowano: 03 listopad 2009

Tegoroczna nagroda Nobla została przyznana za odkrycie jak chromosomy są chronione przez telomery i enzym telomerazę. Chromosomy składające się z DNA są u organizmów eukariotycznych długimi, liniowymi cząsteczkami DNA. Przy każdym podziale komórki chromosomy też się dzielą. Ze względu na możliwości enzymów biorących udział w tym procesie, końce chromosomów ulegają skróceniu w każdym podziale. Końce chromosomów zbudowane są z wielokrotnie powtórzonej sekwencji kilku nukleotydów, są to właśnie telomery. Sama obecność telomerów nie zapobiega skracaniu chromosomów przy podziałach, jednak odpowiedni enzym, telomeraza, zbudowany z białka i RNA potrafi dobudowywać brakujące końce. Jest to bardzo uproszczone przedstawienie tego procesu, jednak to co jest ważne, jest że telomeraza występuje w zasadzie u wszystkich eukariontów i że jest zaangażowana zarówno w procesy starzenia się komórek jak i w procesy nowotworzenia. Może też być ważna w procesach starzenia się organizmu.

Niektóre z chorób dających efekty przedwczesnego starzenia (takie jak np. zespól Wernera) maja wpływ na skracanie się telomerów. Mutacja w genie RNA, który jest składnikiem ludzkiej telomerazy powoduje jedną z postaci ciężkiej choroby dyskeratosis congenita. Są też pewne dane świadczące o tym, że u osób starszych telomery są krótsze niż u młodszych, ale trudno tu stwierdzić czy starzenie powoduje skracanie telomerów, czy też skracanie telomerów powoduje starzenie. Może bardziej interesujące są dwa fakty. Po pierwsze starzenie się komórek w hodowli in vitro (chodzi o komórki tzw. pierwotne, nie poddawane żadnym zabiegom immortalizacji) wiąże się ze skracaniem telomerów. Po drugie około 85% ludzkich nowotworów ma aktywną telomerazę, a enzym ten jest nieaktywny w ogromnej większości komórek somatycznych ludzkiego organizmu. Widać więc że telomeraza odgrywa kluczową rolę w podstawowych procesach starzenia się komórek i powstawania nowotworów. Może nie warto liczyć na cudowne leki „na raka” czy „na starzenie” ale być może w przyszłości uda się wykorzystać jakieś związki działające na telomerazę w terapii nowotworów.

Nagrodę otrzymały trzy osoby, wszystkie pracujące w USA Elizabeth Blackburn, Carol Greider i Jack Szostak. Blackburn wykryła telomery u Tetrahymena termophila. Szostak razem z Blackburn wykazał, że liniowe cząsteczki DNA są niestabilne w komórkach o ile nie mają na końcach telomerów. Greider, wówczas doktorantka w laboratorium Elizabeth Blackburn wykryła aktywność telomerazy, a później, już w swoim własnym laboratorium, wykryła i scharakteryzowała RNA będące częścią telomerazy. Cała trójka zrobiła znacznie więcej w dziedzinie badania telomerazy, ale pełny opis jest dostępny na stronach Fundacji Noblowskiej.

Nasuwa się parę uwag. Po pierwsze skromny pierwotniak Tetrahymena był już poprzednio w centrum uwagi – Nobel za rybozymy dla Cecha był też za badania dotyczące tego organizmu. Po drugie, i Blackburn i Greider zajmują się głównie telomerami i telomerazą, natomiast Szostak skupia się bardziej (strona w Howard Hughes Medical Institute) na badaniu aktywności enzymatycznych RNA i DNA – interesuje go jak powstało życie. Opracował system selekcji RNA o pożądanych aktywnościach w próbówce i myśli o zbudowaniu prostej sztucznej komórki. Jeśli mu się to uda, to kto wie, może otrzyma drugą Nagroda Nobla.

Prof. dr hab. Ewa Bartnik

Instytut Genetyki i Biotechnologii, Wydział Biologii Uniwersytetu Warszawskiego i

Instytut Biochemii i Biofizyki PAN

Zastępca przewodniczącego Komitetu Genetyki Człowieka i Patologii Molekularnej PAN

Szczegóły

Opublikowano: 26 październik 2009

Laureaci Nagród Prezesa Rady Ministrów za rozprawy doktorskie i habilitacyjne oraz działalność naukową, naukowo-techniczną lub artystyczną za rok 2008

W 2009 r. Komitet Genetyki Człowieka i Patologii Molekularnej zaopiniował wnioski kandydatów do Nagrody Prezesa Rady Ministrów. Miło poinformować, że Nagrodę za najlepszą rozprawę habilitacyjną pt. „Wybrane aspekty dziedzicznej predyspozycji do raka gruczołu krokowego i nowotworów innych narządów” uzyskał dr hab. Cezary Cybulski z Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Nagrodzona została również rozprawa doktorska dr Ewy T. Piotrowskiej z Uniwersytetu Gdańskiego, pt. „Możliwość przewidywania na podstawie badań molekularnych stopnia zaawansowania i przebiegu genetycznie uwarunkowanych chorób z grupy mukopolisacharydoz oraz poszukiwanie nowych metod ich leczenia”, której promotorem był prof. dr hab. Grzegorz Węgrzyn.

Szczegóły

Opublikowano: 16 październik 2009

Społeczność naukowa oraz Polska Akademia Nauk poniosły niepowetowaną stratę. W dniu 10 sierpnia 2009 r. zmarł prof. Jan Steffen, czł. rzeczywisty PAN, członek Prezydium PAN w latach 1992-1998, członek Komitetu Genetyki Człowieka i Patologii Molekularnej PAN oraz Komitetu Patofizjologii Klinicznej PAN, kierownik Zakładu Immunologii Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu. W latach 1999-2003 przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda PAN we Wrocławiu. W latach 2007-2008 przewodniczący Zespołu Krajowego Programu Badań Naukowych MNiSzW, wieloletni członek Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułu Naukowego.

Prof. Jan Steffen był wybitnym specjalistą w dziedzinie genetyki, immunologii i onkologii doświadczalnej. Prowadząc Program Rządowy Zwalczania Chorób Nowotworowych w sposób znaczący przyczynił się do rozwoju walki z tymi chorobami w Polsce.

Do szczególnych osiągnięć naukowych prof. J. Steffena należą badania nad znaczeniem diagnostycznym i rokowniczym cytokin IL-6 i IL-8 oraz wolnych receptorów TNF w surowicy w niektórych chorobach nowotworowych, takich jak mięsaki kości i tkanek miękkich oraz rak płuca i jajnika. Prof. Steffen opracował także metodę długotrwałej hodowli limfocytów, wykazał również częstsze występowanie nosicielstwa tzw. mutacji słowiańskiej genu NBS-1 w populacji chorych na raka piersi, raka jelita grubego oraz czerniaka.
Prof. Steffen w latach 1998-2000 reprezentował Polską Akademie Nauk w Europejskiej Radzie Badań Medycznych, był członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej i Polskiego Towarzystwa Onkologicznego.

Wojciech Kostowski
Przewodniczący Wydziału Nauk Medycznych PAN

Uroczystości pożegnalne odbędą się 18 sierpnia 2009. W godz. 9.30-10 trumna Profesora będzie wystawiona w kaplicy Centrum Onkologii. O godz. 11.30 rozpocznie się msza w Kościele w Pyrach, po czym nastąpi wyprowadzenie na cmentarz w Pyrach.